Yüksek enflasyon koşullarında, ücretli kesimde yüksek zam beklentileri devam ederken, kamudaki ücret artışlarının özel sektöre de yansıtılması talebi sıkça dile getiriliyor. Verilere bakılırsa çalışanlar, 2023 yılının başında beklediği ücret artışlarının çok üzerinde bir artış elde etmiş. Ancak yıl içinde gerçekleşen enflasyon, bu oranların bile yetersiz kalmasına neden olmuş. Peryön Danışma Kurulu Üyesi Mehmet Koçak, “Çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren yaklaşık 600 şirket üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre 2023 yılında ortalama ücret artış beklentisi yüzde 20 iken gerçekleşen artış ortalaması yüzde 83 oldu. 2024 yılı için yapılan araştırmalarda ise ücret artış beklentisi yıllık ortalama yüzde 50 olarak öngörülüyor” diyor.

Yüksek enflasyon yüksek ücret artışlarını beraberinde getirse de her sektörün bu gelişmelere tepkisi aynı olmuyor. Yaşanan bu farklılık ise çalışanlar arasındaki ücret makasının açılmasına neden oluyor. Bugün için özel sektörde ücretli çalışan sayısı 15 milyonu geçerken en son Temmuz itibariyle Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirilen kazançlara bakıldığında, yılbaşı zamlarının bordrolara yansıtıldığı Şubat ayından bu yana zam oranı yüzde 100’ü geçen tek sektör ormancılık ve endüstriyel yakacak odun üretimi sektörü. Bu sektörde çalışanların bildirilen ortalama kazancı Şubat ayında 14 bin 305 lirayken, Temmuz ayında 29 bin 755 liraya çıkmış durumda.

Ocak-Temmuz döneminde TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon yüzde 31,4 olarak gerçekleşirken Şubat-Temmuz döneminde bu oran yüzde 19,2 oldu. 89 sektörün çalışanlarının sıralandığı SGK’ya bildirilen kazançlara göre yılbaşından bu yana yüzde 50 ve üzerinde aylık kazancı artan sektör sayısı ise 18. SGK’ya bildirilen kazançlarındaki artış yüzde 30 ve altında kalan sektör sayısı ise 8 olarak gerçekleşti.

Sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleri ise yüzde 16 ile yılbaşından bu yana bildirilen kazançların en az arttığı sektör oldu. Bu sektörde Şubat ayında bildirilen ortalama aylık kazanç 30 bin 318 liradan, 35 bin 128 liraya yükselmiş durumda. Secret CV CEO’su Okan Tütüncü, “Son yıllarda artan enflasyon oranlarıyla ücretlerde ciddi değişiklikler oldu. Bununla beraber asgari ücrette 6 ayda bir yaşanan değişim çalışanlar arasındaki ücret dengesinin de bozulmasına sebep oldu. Mavi yaka pozisyonlar dışında çalışanların deneyim ve pozisyonlarına bağlı değişen ücretleri belirlemekte işverenler bir hayli zorluk yaşamaya başladı” diyor ve devam ediyor: “Secret CV’deki adayların CV’lerinde ücret beklentisinde geçmiş yıllara göre ciddi farlılıklar gözlemliyoruz. Benzer pozisyondaki adayların ücret beklentilerini karşılaştırdığımızda tutarlı bir sonuca ulaşabilmek pek de mümkün görünmüyor. Aynı şekilde çalışanların mevcutta aldıkları maaşları incelediğimizde benzer pozisyonda çalışan adayların ücretleri arasında büyük farklılıklar olduğunu söyleyebiliriz.”

Makas açılıyor

Özellikle bazı sektörlerdeki ücret artışları makasın iyice açılmasına neden oluyor. Kütüphane, müze ve diğer kültürel faaliyetler yüzde 90, yatılı bakım faaliyeti yüzde 86, ham petrol ve doğalgaz çıkarımı yüzde 76, yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyeti çalışanları yüzde 73, sosyal hizmet faaliyeti çalışanları ise yüzde 70’le yılbaşından bu yana kazanç artışı en yüksek olan sektörlerin başında geliyor. Oluşan farklılıkta sigorta ve reasürans faaliyeti dışında en az zam alan sektörler ise; yüzde 27 ile finansal hizmetler, yüzde 25 ile havayolu taşımacılığı ve yüzde 21 ile temel eczacılık ürünleri imalatı olarak sıralanıyorlar.

Diğer yandan çalışan beklentileri sadece maaş artışlarıyla sınırlı değil. Aynı dönemde yol, yemek, sigorta gibi yan haklarda da artış talepleri söz konusu. Okan Tütüncü, “Ayrıca maaş ile birlikte yan haklar ve farklı uygulamalar şirketlerde oldukça yaygınlaştı. İş ve sosyal yaşam dengesini sağlayarak çalışanlarını memnun etmek isteyen işverenler, çalışanlarını destekleyecek bir çok uygulamayı ve yan hakları hayata geçirdi. Bunlar da tabi maaş zamlarını destekleyen kazanımlar olarak oldukça önem kazandı” diyor ve ekliyor: “Ayrıca yaşanan zamlara ek olarak birçok şirket ara zam da yapmaya başladı. Örneğin Temmuz ayından sonra Ekim ayında ücretlere ara zam yapıldığı durumları da sıkça görmeye başladık.”

Peki önümüzdeki yıl için çalışan beklentileri nasıl? Mehmet Koçak, “2024 yılı Ocak ayında asgari ücret üzeri ücret alan işçilere yüzde 45, Temmuz ayında ise yüzde 20 oranında zam yapılacağı öngörülüyor. Asgari ücretin yılın ikinci yarısında artmaması halinde ise asgari ücretlilere işverenler tarafında yüzde 10 ve yüzde 20 oranında ilave zam yapılacağı tahmin ediliyor” diyor.