Kadın erkek eşitliği, eşit ücret politikası, kadınların yönetim kurullarında var olmaları veya sanayici olmaları… Yıl 2024 olmasına rağmen ne yazık ki hâlâ tartışma konusu. Elinin hamuruyla sanayileşen bu kadınlar erkek egemen dünyada ve sanayi sektöründe nasıl var oluyor?

Sabancı Üniversitesi CGFT‘nin Egon Zehnder Türkiye stratejik ortaklığıyla her yıl hazırladığı “Bağımsız Kadın Direktörler” 2023 yılı raporuna göre günümüzde kadınlar, küresel olarak en büyük şirketlerin yönetim kurullarında sadece yüzde 20’lik bir koltuk oranına sahip. Türkiye’deki kurumsal yönetim kurullarındaki kadın oranı 2023’de yüzde 17,5’den yüzde 17,9’ye yükseldi. Sanayideki başarılı kadınlara yaşadıkları zorlukları ve erkek egemen sanayi sektöründe nasıl başarılı olduklarını sorduk.

“Hayatta en büyük risk, hiç risk almamaktır”

Silk And Cashmere markasının kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı olan Ayşen Zamanpur yönetim kurullarında kadınların az oluşunu nedeninin erkek egemenliğine bağladı. İşte Zamanpur’un kendi dilinden kadınlar ve başarının sırrı…

“Sözcüklerin çok değerli ve anlamlı olduğunu düşündüğüm için “iş insanı” sözcüğünün “iş adamı” yerine kullanılması için çok büyük emek verdim, bu konuda gerçekten en büyük çabayı verenlerden biriyim. Akademik anlamda girişimcilik ve marka konusunda pek çok kez vaka çalışması ve teze konu olan, Silk And Cashmere markasının kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanıyım. Ancak şirketi Genç nesillere devrettim. Ve yine Kagider ve Kader derneklerinin kurucularındanım. “Hayatta en büyük risk, hiç risk almamaktır” düşüncesi benim hayata bakış açımın özeti diyebiliriz.

“Hayatımızdaki her katmanın öğelere etkisi olduğunu düşünüyorum. Yaratıcı olmak, saçmalamak, rahatça fikrini söylemek konularının büyüme çağında her çocuğa çok büyük etkisi var ve ben de eğitim çağında tam olarak bu şekilde büyüdüm.”

“Hayal fikir proje”

“Yaratıcı düşünce öğretilebilir bir şey. Hayal kurmanın ve girişimciliğin kökeninde merak olduğunu düşünüyorum. Ama ne yazık ki zaman içerisinde merak duygusu yok oluyor. Törpüleniyor yasaklanıyor ayıplanıyor… Eğer bir çocuğun merak duygusunu körükleyip ve desteklerseniz bunun sürekli devam edeceğini düşünüyorum. Bu konunun plan ve proje konusunda çok önemli olduğunu düşünüyorum.”

“İlk mezun olduğumda altı ay kadar iş aradım ama iyi bir iş bulamadım. Ya beni beğenmiyorlardı ya da ben iş beğenmiyordum. En sonunda minik bir torpille Şişecam’da iş bulabildim. Burada çalıştığım beş yıllık serüven bana inanılmaz deneyimler ve yeni öğretiler kattı. Biz çalışırken bilgisayarlarımız bile yoktu. Çok çalıştık, yerlerde EXCEL yaptık. Ardından aynı rutin içerisine girmekten sıkıldım ve girişimcilik ruhum fitillendi. Şişecam’dan ayrılıp Bennetton bayisi oldum, zamanın ilk AVM’sinde ilk mağazamı açtım. Ardından 5,5 yılda beş mağaza açtım.”

“İnsanlara bizleri başarılarla yoğrulmuş bir süper kahraman gibi tanıtıyorlar”

“İnsanlara bizleri başarılarla yoğrulmuş bir süper kahraman gibi tanıtıyor. En büyük başarım çocuklarım. Ve liderlik yaptığım markanın dünyada tanınan, bilinen, kaliteli bir marka olarak 32’nci yılını sürdürmesi. Pek çok başarısızlık pek çok hatamız vardır. Hâlbuki hayatım başarısızlıklarla dolu. Benim de yanlış planlanmış mağazam, yatırımlarım ve sökülen tabelalarım var. Sürekli başarılı olmak mümkün değil. Gerçek hayatta hatalardan beslenerek başarılı olabilirsiniz.”

“Bu konuda ilk aklıma gelen ABD’de New York’taki mağazamızın sözleşmesini çok iyi okumadığımız için mağazamızın kapandığını öğrendik. Bundan sonra sözleşmeleri satır satır okuyarak çok dikkatli olmamıza neden olmuştur.“

“Kadınlar fırsat eşitliği verildiğinde kadına ayrımcılık yapılmadığında istediği her şeyi yapar. Bizim Diyarbakır projemizde çalışan çok sevdiğimiz ipek üreten kadınlarımız var. Onların hayatındaki başarılır benimkinden çok daha fazla. O kadar zor şartlardan gelip atölyede çalışıp bu işi yapabiliyor olmak çok zor ve müthiş bir başarı öyküsü bence. Birlikte iş birliği yapıyor olmak bu kadınlarla beni çok mutlu ediyor.”

“Kadınların yönetim kurullarındaki sayılarının bu kadar az oluşunun sebebi erkek egemen kültürdür. Kadınları siyasetin, iş yaşamının ve sosyal yaşamın dışına attığınızda zayıflamış olursunuz. İş dünyasında çok başarılı kadınlar var. En çok gurur duyduğum şeydir. En çok iş dünyasında var olan kadınları alkışlıyorum. Biz kendi şirketimizde kadınlara çok ciddi pozitif ayrımcılık yapıyoruz. İki seçeneğimiz varsa kadını seçmeyi tercih ediyoruz. Kadın için yapılacak şeyler çok fazla ama en çok da erkeklerin yapması gerekiyor.”

“Çukurova’da insanlar çocukları okusun diye üzerindeki yelekleri satarlar”

Çukurova Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu Yönetim Kurulu Başkanı Berman Mantı, hikayesinde eğitim hayatının sorunsuz geçtiğini söyleyerek kendi marksınız ve 13 tane derneğin başına geçme serüvenini anlatıyor.

“Benim doğduğum topraklar açısından şanslı bir gelenek ve görenekten geliyorum, o yüzden bu konuda toplumun tüm katmanlarında kümülatif bir kültürün merkezinde kız çocuklarının okuması gerektiği ve kendi finansal özgürlüğüne sahip olması her sohbet ortamının ortak konusuydu, Çukurova’da insanlar kız çocukları okusun diye üzerindeki yelekleri satarlar. Böyle bir oluşmuş kültürde zaten tüm hayallerimizi iş dünyası üzerinde ve kişisel gelişimimiz üzerine kurulan bir anlayıştan geliyoruz. O yüzden iş dünyası için hep bir istekli ve hedef odaklı uygun kariyer ve iş fırsatları için iş dünyasını araladım”

“Hedeflerime ulaşmak için otoban değil patika bir yol seçtim”

“Ailemin; iş hayatımdaki tasarımına yönelik tüm tekliflerini red ederek şansımı özel sektörde denemek istedim. Sanıyorum hedeflerime ulaşma konusunda otoban yerine patika yolu tercih etmem ruhumun bir isteğiydi. Bu nedenle global bir şirkette finansal danışman olarak göreve başladım, aynı şirkette 8 yıl satış yöneticisi olarak çalıştıktan sonra kendi şirketimi kurdum.”

“Şu an ölçeğinde dünyanın en iyi uygulamalarından biri olarak kabul edilen ‘Bireysel Emeklilik Sistemi’ üzerine çalışıyoruz. Ulusal bir şirketin aracısı olarak tasarruf sahiplerinin iyi bir emekliliğe ulaşması ve etkin bir finansal performansa ulaşması için finansal danışmanlık hizmeti veriyoruz. Şirketimizi yönettiğimiz fon büyüklüğü esas alındığında Türkiye sıralamasında her sene dereceye girecek bir performansa ulaştırdık, ama iş hayatının hedefleri hiç bitmez.”

“Hele bir de satış organizasyon kültüründen geliyorsanız daha tutturulacak çok hedefiniz var demektir.”

“Yöneticilik de beşeri bir bilim dalı”

“Tıp bir bilim dalı bugün bir kadın doğum hekiminin bir kalp ameliyatına girdiğini göremezsiniz, çünkü sistematikleri ve branşları farklı, bu toplumda kabul gören ve tartışılmaz bir norm, aynı şekilde yöneticilik de beşeri bir bilim dalı. Teknik donanım ve yönetim becerilerinin geliştirildiği bir eğitim sisteminden sonra yapılan yöneticiliğin zor olacağını düşünmüyorum. Ama kabul şart yönetim bilimini öğrenmek, profesyonel hayatta global bir firmada 10 sene beyaz yakalı yönetici olarak görev aldım, bunun eşsiz bir yolculukta mevcut benin yanı sıra profesyonel ve kurumsal bir ben yaratamazsanız işler sarp saracağını söyleyebilirim, keza yönetici arkadaşlarımın büyük bir kısmı kadındı, önemli olan yönetim becerilerini geliştirebilmek, iletişim tekniklerini egodan bağımsız uygulayabilmek.”

“Erkek egemen bir dünyada yaşadığım zorluklar erkeklerin iş dünyasında kendi aralarında iş birliktelikleri geliştirmeleri, dostluğa dayalı yemek ortamlarında iş hacimlerini artırma şansları her daim mevcut. Ve genelde de böyle ilerliyor, bu dayanışma kültürlerinin bir parçası, bir kadın iş geliştirme ve hacim yaratma konularında erkeklerin gerisinde sırf bu anlayıştan dolayı geri kalabilir, ama genel olarak bunlar bahane olmamalı. Aslında zorlandığımız alan genelde biz kadın sahipliğindeki işletmelerin yeterince güçlü sermayeye sahip işletmeler yaratamıyoruz. Bence bu alanda bize engel olan sebepler bir çalışma konusu olmalı.”

“Girişim tutku, mücadele ve çok sıkı bir aşk gerekir”

“Girişimci kadınlara öneriler; girişim bir şiirsel yolculuk, yatırım ile girişimi farklı boyutta ayırmak gerekir, girişim, tutku, mücadele ve çok sıkı bir aşk gerekir, çünkü yatırımlardan finansal zorluklar açısından ayrışır. Bir girişimin başarısı finansal sabır süreciyle tamamlanır, çünkü girişimin hemen ilk yılları finansal mücadele gerektirebilir, sabır ve inançla inandıkları değerlerin peşinden gitmelerini öneririm, tabii ki bu süreçte yetkinliklerini ve teknik olarak iş modellerini ve teknolojik alt yapılarıyla geleceği yakalamaları önemli.

“Kadınların genelde hizmet sektöründe ağırlıklı çalıştıklarını gözlemliyoruz, şu an %14’e ulaşan girişimcilik oranları çerçevesinde tekstil, teknoloji, turizm ve sanayi alanlarında da kadın sahipliğindeki işletmelerin arttığını, yelpazenin genişlediğini söyleyebiliriz. Özellikle son yıllarda kurum ve kuruluşların girişim ekosistemine yönelik çalışmaları toplumuzda bir karşılık bulmakta.”

Kadın ya da erkek tüm çalışanlarımızın çocuklarına, ailelerine vakit ayırabilecekleri, işe heyecanla gelmelerine neden olacak bir çalışma ortamı sunuyoruz.“

Rehber öğretmenlikten büyük bir sanayiciliğe yolculuk

Koton Yönetim Kurulu Üyesi Gülden Yılmaz, “Kadınların çalışma hayatında karşılaştıkları pek çok zorluk ve erkeklere göre çok daha fazla mücadele alanı olduğunu görecek deneyime sahibim” diyor ve hikayesine devam ediyor…

“1988 yılında, Kuzguncuk’ta açtığımız 25 metrekarelik ilk mağazamız benim hayatımı ve kariyerimi bambaşka bir noktaya taşıyan sürecin başlangıcı oldu. Bir özel okulda rehber öğretmen olarak çalışıyordum. Ama içimde başka bir şeyler yapmaya, hayatımı değiştirmeye dair bir istek vardı. Her zaman ilgi duyduğum moda sektörünün kendi açılımım için doğru bir başlangıç olduğunu düşünerek 1988 yılı Haziran ayında ihraç fazlası ürünler satan o küçük dükkanı açmaya karar verdik.

Genç girişimciler olarak, çok da bilmediğimiz bir işe girişmiştik. Giriştiğimiz bu işin modayı, ürünü, müşteri ilişkilerini, perakendeyi, mağazacılığı da içeren kompleks bir iş olduğunu ve öğrenmemiz gereken çok şey olduğunu ama başladığımız bu işi yapabileceğimizi gördük, kendimize inandık. Çok çalıştığımızı, işimizi iyi yapmak için bilginin peşinden koştuğumuzu söylemem gerek. Çok okuduk, araştırdık, danışmanlıklar aldık, işi bilenlere danıştık, kendimizi çok yönlü olarak geliştirmeye çalıştık. Hala da aynı heves ve heyecanla kendimi değişen dünyaya adapte etmek için okuyor, seyahat ediyor ve farklı kanallardan beslenmeye özen gösteriyorum.”

“Süregelen bu realitenin değişmesi gerek”

“36 yıldır aktif çalışan bir iş kadınıyım. Ben kendi işimi eşimle birlikte büyütme şansına sahip oldum. Kadın ve erkek, bir arada ve eşit olarak yönetimde yer aldık, aslında bu anlamda bir zorluk yaşamadım. Ama sahip olduğum bu şansın genel geçer bir durum olmadığını biliyorum. Kadınların çalışma hayatında karşılaştıkları pek çok zorluk ve erkeklere göre çok daha fazla mücadele alanı olduğunu görecek deneyime sahibim. “ Cam tavan gibi, mobbing gibi, kadın yöneticilerin aldıkları kararları savunmak durumunda kalması gibi yönetici seviyesinde de hala yaşanan zorluklar olduğunu biliyorum.

“Süregelen bu realitenin değişmesi gerek. Bu noktada kurumlara adaletli ve güven veren bir yapı oluşturmak, şirket kültürünü bu anlayışla inşa etmek gibi önemli görevler düşüyor. Ben de gerek kurumsal yapımız altında gerekse kişisel olarak toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesi çalışmalarını önceliklendiriyorum. Kurumların kadınların hayatındaki bu kritik karar anlarında destekleyici politika ve uygulamalar geliştirmesi, kadınların iş hayatında tutundurması açısından son derece önemli. “

“Girişimci kadınların önce hayal kurmalarını, bu hayallerle motive olmalarını ve kendilerine adım adım hedef koymalarını öneriyorum. Girişimcilerin, girecekleri pazarı iyi tanıması, hedef müşteriyi doğru belirlemesi ve anlaması öncelikle dikkat edilmesi gereken konular. Sunulan ürün ya da hizmetin pazarda nasıl farklılaşacağı ve bu farklılığın nasıl sunulacağı işi geliştirmede stratejik öneme sahip. Bunun yanında İyi bir pazarlama stratejisi ve iyi bir insan kaynağı yönetimi, işinde uzman profesyonellerle çalışmak ve iyi bir ekip kurmak önemli. Girişimci kadınların finans ve teknolojiyi de bu kapsamda önceliklendirmeleri, multidisipliner bir yaklaşımla işi modellemeleri gerekir.”

“Ulusal ve uluslararası inisiyatifler aracılığıyla taahhütlerimizi kamuoyuyla paylaşıyor, kadınların güçlendirilmesi çalışmalarına öncelik veriyoruz. BM Kadının Güçlendirilmesi Prensipleri WEPs’i Türkiye’de imzalayan ilk şirketlerden biriyiz. Koton Yönetim Kurulu tarafından imzalanan Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Politikamız ile kadınlara eşit fırsatlar sunan bir işveren olmayı taahhüt ettik. Toplumsal cinsiyet eşitliği öncelikli çalışmalarımız içinde pek çok projemiz var. 2016’da hayata geçirdiğimiz El Emeği Koleksiyonumuz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki kadınların el emekleri ile üretim sürecine katılmalarına, gelir elde ederek ekonomik ve sosyal hayata katılımına olanak sağlıyor. Kadın çalışma arkadaşlarımızı iş yaşamlarında destekleyen bir diğer projemiz olan Regl İzni uygulamasını da başlatmış bulunuyoruz.”